Polowanie na borsuki

Borsuk jest największym gatunkiem z rodziny łasicowatych występujących w naszym kraju. Staropolska nazwa borsuka to jaźwiec i jak wynika z analizy nazw w innych słowiańskich krajów jest ona prawdopodobnie pierwotną nazwą. Wskazuje na to fakt, że w innych słowiańskich językach brzmi ona podobnie. Na przykład borsuk po bułgarsku to jazecec, po czesku jezevec lesni, po słowacku jazvec a po chorwacku jazvac. Oczywiście polowanie na borsuki jest możliwe we wszystkich tych krajach. Jak widać od razu nazwy niewiele się od siebie różnią? Nazwa borsuk przybyła do nas podczas najazdów tatarsko-tureckich. Bo to w języku tureckim nazwa tego gatunku brzmi porsuk.

Nazwa borsuk ma długą tradycję tak jak polowanie na borsuki.

Być może została ona utrwalona przez zabory i wprowadzenie tej nazwy w obieg z języka rosyjskiego, gdzie prawdopodobnie wcześniej była już używana. Nazwa borsuk, barsuk, istnieje również w innych wschodnich językach słowiańskich. Takich jak język białoruski i ukraiński. Na terenie Polski, nazwa jaźwiec zwłaszcza w gwarze ludowej jest nadal używana. Na Podlasiu borsuka nazywano „jaziec”, na Kaszubach „jasc” lub „jopsc”, w okolicach Będzina „borciuk” lub „borciuch” a w okolicach Krakowa „borrzuch”. Czyli polowanie na borsuki to polowania na borciucha.

Borsuk w bardzo dawnych czasach.

Borsuk jest bardzo starym gatunkiem. Z wykopalisk wynika, że żyły już one z innymi gatunkami, które dawno wyginęły. Na przykład podczas prac archeologicznych w Azji znaleziono kości borsuka w warstwach z okresu dolnego pliocenu (od 5,33 do 2,58 mln. lat temu). Borsuki zasiedlają praktycznie całą Europę zwłaszcza w miejscach zalesionych. Nie występuje jedynie w północnej części Skandynawii oraz w północnej części Rosji. W Azji występuje na obszarze między 26 do 145 stopni długości geograficznej wschodniej i między 28 a 66 stopniem szerokości geograficznej północnej. W górach borsuk występuje maksymalnie go 3000 m n.p.m. Czyli polowanie na borsuki może mieć miejsce również w górach. Borsuki na Białorusi mają ochronę gatunkową i na nie nie polujemy. W naszym kraju jest dosyć liczny i jest gatunkiem łownym.

Anatomia borsuka.

Borsuk posiada silną budowę ciała, z nieproporcjonalnie małą głową w stosunku do reszty tułowia. Uszy krótkie i zaokrąglone. Oczy małe, głęboko osadzone o ciemnobrunatnej barwie. Pysk wydłużony, zakończony czarnym, zaokrąglonym ruchliwym nosem, zwanym jak u lisa wietrznikiem. Szyję ma krótką, tułów walcowaty znacznie rozszerzający się ku tyłowi. Łapy posiada również krótkie zakończone mocnymi i długimi pazurami. Na przednich odnóżach pazury są znacznie dłuższe niż na tylnych. Ciekawostką jest to, że najdłuższym pazurem jest trzeci środkowy a najkrótszym piąty, to znaczy skrajny zewnętrzny. Spód kończyn, czyli tak zwane „podeszwy” są nieowłosione i zupełnie nagie. To też trop borsuka, czyli tak zwany „poślak” jest bardzo charakterystyczny i trudno go pomylić z innym tropem.  To przydatna wiadomość gdy wybieramy się na polowanie na borsuki. Sierść borsuka jest dość sztywna. Na grzbiecie barwy szarej na brzuchu i nogach barwy czarnej. Charakterystyczna cechą umaszczenia borsuka są dwie czarne pręgi na głowie, przeplatane naprzemiennie trzema białymi.

Borsucze wymiary a polowanie na borsuka.

Ogon borsuka (typu kwiat) jest krótki i stanowi tylko około 20% długości całego tułowia razem z głową. Długość ciała przeciętnie wynosi wraz z ogonem około 80 cm, ale zdarzają się borsuki o długości ciała ponad 90 cm. Wysokość w kłębie u samic około 30-34 cm a u samców przeciętnie 35 cm. Waga borsuka waha się między 12 a 20 kg, zdarzają się jednak osobniki, których waga sięga nawet 25-28 kg.

Polowanie na borsuka a jego występowanie.

Borsuk jest zwierzęciem leśnym, zamieszkującym zarówno głębokie knieje, jak i małe kompleksy leśne położone wśród pól. Pamietajmy o tym wybierając się na polowanie na borsuki. Wspomniana wcześniej budowa łap wyposażonych w długie i mocne pazury wskazuje na to, że jest on przystosowany do kopania nor i jam w ziemi. Borsuk zakłada swoje nory w drzewostanach różnych klas wieku i wykazuje silne do nich przywiązanie. Jeśli jego kryjówka znajduje się na terenie czynnego zrębu opuszcza ją na 1-2 lata a po zaprzestaniu prac leśnych wraca tam z powrotem. Nory borsuków w zależności od liczby ich mieszkańców składają się z jednej lub kilku komór. Prowadzi do nich kilka korytarzy, zwanych w języku łowieckim „rurami”. „Rury” kończą się na powierzchni ziemi wylotami zwanymi w języku łowieckim „oknami”.

Okna w borsuczych norach

Nory świeżo wykopane mają zazwyczaj tylko jedną komorę z dwoma oknami. Pierwsze okna jest używane na codzień. Drugie natomiast służy jako wyjście zapasowe lub alarmowe. W wielookiennych kompleksach nor jedno okno zazwyczaj służy jako wyjście a drugie jako wejście. W terenie górzystym lub pagórkowatym borsuki zakładają swoje nory na stokach południowych. Najczęściej ukrywając okna za zasłoną korzeni, gęstych krzewów lub zwalonych drzew lub konarów.

Rodzinne nory borsuków.

Nora rodzinna może mieć 3-8 okien nie licząc otworów tak zwanych wentylacyjnych. W takim kompleksie rodzinnym nory mogą mieć kilka pięter o łącznej powierzchni 30 do 50 metrów kwadratowych. „Rura” nie prowadzi nigdy prosto do komory, lecz zazwyczaj w odległości 0,5 do 1 metra od okna skręca w prawo, lewo lub w dół obniżając się w kierunku komory od 1,5 do nawet 3 metrów i głębiej. Borsuki mają osobne komory sypialne i osobna komorę do wychowu młodych. W terenie górskim nora ma znacznie mniej okien niż w terenie nizinnym. Pamiętajmy o borsuczych oknach wybierając się na polowanie na borsuki.

Polowanie na borsuki w górach.

Ponadto często w górach borsuki wykorzystują naturalne szczeliny skalne, jamy i małe groty skalne (rozpadliny). Często spotyka się również nory z jednym oknem. Są to zazwyczaj nory, służące za doraźną noclegownię na jedna noc. Dzieje się tak w przypadku kiedy dzień szybciej zastanie żerującego borsuka i nie zdąży on na czas do swojej głównej nory. Borsuki kopią nory wyłącznie w nocy. W nocy również znoszą zwłaszcza przed zimą wyściółkę, którą ocieplają sobie komory przed snem zimowym.

Borsuki żyją czasami z lisami.

Borsuki dzielą czasem nory z innymi gatunkami, często z lisami. Lis jednak jest w porównaniu do borsuka dużym bałaganiarzem. Nie dba o higienę w środku nory w wyniku czego często borsuki się wyprowadzają i kopią nowe nory w innym miejscu. Jeśli chodzi o zmysły borsuka, to najlepiej rozwinięty jest węch. Wzrok ma słaby i w zasadzie jest on najsłabiej rozwiniętym zmysłem. Borsuk, kiedy nie poczuje wiatru od człowieka jest w stanie podejść bardzo blisko. Często się to zdążą podczas polowanie na borsuki. Borsuk bardzo dobrze słyszy i ma również doskonały węch. Słysząc podejrzane dźwięki często w porę umyka i obserwuje teren z zarośli a będą blisko nory chowa się w niej, wystawiając tylko głowę w celu sprawdzenia czy niebezpieczeństwo już minęło.

Polowanie na borsuki i jego język.

Borsuk wbrew starym porzekadłom, które robiły z niego ponurego samotnika stroniącego od towarzystwa, nie jest taki. Nawet odwrotnie, jest bardzo towarzyski. Jeśli chodzi o głos, to badania nad tym gatunkiem wykazały, że jest dość hałaśliwym gatunkiem. Kiedy nie jest płoszony chodząc głośno pomrukując, chrząka i sapie. Widać i słychać to niejednokrotnie podczas polowania na borsuki. Kiedy jest wystraszony lub zdziwiony fuka głośno jak dzik. Z zadowolenia mruczy a złość lub nudę wyraża warczeniem lub jazgotem. Głos natomiast wydawany przez borsuka w okresie godowym, czyli w czasie cieczki, jest w zasadzie wydawany przez samca, czyli psa. Głos ten jest bardzo przenikliwy, podobny do krzyku lub jęku. Samiec borsuka powtarza go kilkadziesiąt razy w coraz szybszym tempie.

Dieta borsuków.

Borsuki jako drapieżniki, żywią się najczęściej gryzoniami polnymi, owadami, ślimakami a najmniejszy odsetek (około 4% pożywienia) stanowią ptaki oraz ich jaja. Nie stronią też od jarskich potraw takich jak bukiew, żołędzie czy kukurydza. Polowanie na borsuki trwa od pierwszego września do ostatniego listopada. Najczęściej polujemy na borsuki robiąc zasiadkę przy norach. Polujemy również z norowcami, choć borsuk jest dużo bardziej niebezpiecznym przeciwnikiem psów niż lis. Trzeba uważać przy podkładaniu terierów, ponieważ często dochodzi do ostrej konfrontacji między nimi a borsukami. Lepiej w tej roli sprawują się jamniki, które bardziej oszczekują borsuka i w ten sposób zmuszają go do opuszczenia nory.

Polowanie na borsuki, kiedy najlepiej

Najlepsza porą do polowania na borsuki z norowcami jest późna jesień, koniec października i listopad. Borsuki czasem reagują na wab. Można więc próbować wabić metoda na „pisk myszy”. Zdarza się czasem podczas wabienia lisów metodą „kniazienia zająca”, że borsuk zainteresowany tym wabieniem również zareaguje i przyjdzie na strzał. Bardzo rzadko zdarza się pozyskać borsuka w trakcie polowania zbiorowego. Czasem, jeśli w nagance biorą udział norowce i któryś z nich wejdzie do borsuczej nory może się zdarzyć, że „wypchnie” borsuka z nory. A ten komuś wyskoczy na linię myśliwych.

Z jaką bronią na polowanie na borsuki.

Borsuki możemy strzelać zarówno z broni o lufach gładkich, czyli śrutem jak i gwintowanych. Pamiętać należy, że czaszka stanowi trofeum, więc nie celujemy w nią, żeby jej nie uszkodzić. Jeśli idziemy na polowanie na borsuki pamiętajmy, że najbardziej cenione jest sadło z borsuka. Sadło wytapia się z tłuszczu, tak zwanej „kamizelki”. Jest warstwa tłuszczu na tułowiu, która zbiera się przed snem zimowym borsuka. Borsuk nakłada „kamizelkę” dopiero w październiku, w wrześniu więc nie jest wskazane pozyskiwanie borsuka w tym celu. Innym cenionym elementem jest sierść z borsuka, z której wykonuje się do dzisiaj wysokiej jakości pędzle do golenia.                 Borsuk (Meles meles)